به عقیده اتحادیه بین المللی نجوم، پلوتون دیگر یک سیاره کامل نیست. چرا پلوتون سیاره محسوب نمیشود؟ جزئیات را در ادامه بخوانید.
به باور بسیاری از دانشمندان، پلوتون یک سیاره کامل نیست و به همین خاطر اتحادیه بین المللی نجوم (IAU) در سال 2006، آن را به یک سیاره کوتوله تشبیه کرد و بدین ترتیب جایگاه والای آن تنزل پیدا کرد. این اقدام ناگهانی باعث تعجب دانشمندان و بسیاری از مردم شد. برای توضیح علت این اتفاق، اخبار علمی صفحه برتر را در ادامه دنبال کنید.
چرا پلوتون سیاره محسوب نمیشود
اخترشناسان پس از تصمیم ناگهانی اتحادیه بین المللی نجوم، به دنبال پارامترهایی رفتند که بتواند یک سیاره را به وضوح تعیین کند. اما سوال مهم اینجاست که چرا پلوتون دیگر یک سیاره محسوب نمیشود؟ موضوع اصلی این است که وقتی برای اولین بار پلوتون کشف شد، تعریف واضح و دقیقی برای سیاره خواندن یک جرم آسمانی وجود نداشت.
قبل از سال 2006 میلادی، معیارهای سختگیرانه برای یک سیاره وجود نداشت، در عوض سیارات اجرام بزرگتر از سیارکهایی نامیده میشدند که به دور خورشید میچرخند. برای مثال در اواسط دهه 1800 میلادی، بیش از 12 جرمی که امروز به عنوان سیارک طبقه بندی شدهاند، سیاره به حساب میآمدند.
پلوتون کی تبدیل به یک سیاره شد؟
کلاید تومبا در سال 1930 میلادی موفق به کشف پلوتون شد و در آن زمان دانشمندان به دنبال توضیحی برای بینظمیهای مدار اورانوس بودند و دلیل این آشفتگیها را جرمی ناشناخته در همان نزدیکی میدانستند. تامبا یک اخترشناس تازه کار در رصدخانه لوول واقع در آریزونا بود که وظیفه شناسایی عامل این حادثه را بر عهده داشت.
پس از چند ماه تلاش بیوقفه، تامبا توانست جسمی گرد و صخرهای را فراتر از اورانوس پیدا کند و بر این باور بود که این جسم گرد میتواند در چرخش مداری اورانوس نقش داشته باشد. سرانجام این جرم ناشناخته به نام خدای رومیان باستان، پلوتون نامگذاری شد. گرچه از اقمار برخی سیارات منظومه شمسی کوچکتر بود، اما اندازه کافی برای تبدیل شدن به یک سیاره را داشت.
با این حال به زودی آشکار شد که پلوتون به اندازه کافی بزرگ نیست که بتواند آن نوع کشش گرانشی لازم برای اثرگذاری بر مدار اورانوس را داشته باشد. علاوه بر این در دهه 1990 میلادی، ستاره شناسان کشف کردند که پلوتون توسط تعدادی جرم با اندازه مشابه احاطه شده است. (این اجرام بعدا کمربند کوپر نام گرفتند)
چرا پلوتون یک سیاره نیست؟
در آن سال، اتحادیه بین المللی نجوم، کمیته کوچکی را مأمور کرد تا تعریف کاربردی از یک سیاره ارائه دهند و آنها برای سیاره خواندن یک جرم، سه معیار در نظر گرفتند:
- باید به دور خورشید بچرخد.
- باید آن قدر جرم داشته باشد که به شکل گرد در بیاید.
- باید تمام اجرام آسمانی دیگر به جز قمرهای خودش را از مدارش حذف کرده باشد.
با توجه به فقدان معیار سوم برای پلوتون، کمیته تخصصی اتحادیه بین المللی نجوم اعلام کرد که این جرم نمیتواند یک سیاره باشد و در مکانی قرار دارد که هزاران جرم در مدارش دیده میشوند. به عبارت بهتر آنها این طور استدلال کردند که پلوتون جسم غالب گرانشی در همسایگی خود نیست و طبق تعاریف جدید، واجد شرایط سیاره بودن نخواهد بود.
این تصمیم موجی از انتقادات را روانه اتحادیه کرد. ژان لوک مارگوت، دانشمند سیاره شناسی در UCLA معتقد است که این تعریف به قدر کفایت ناکافی و مبهم است؛ چرا که سیاران فراخورشیدی و کشف شده در خارج از منظومه شمسی را به کلی حذف میکند. به گفته او، تعیین اینکه چه زمانی یک جسم مدار خودش را پاک کرده، بسیار دشوار است.
تنزل پلوتون برای بعضی از دانشمندان همچنان بحث برانگیز است؛ هرچند تا حدی به دلیل شیوه طبقه بندی مجدد این جرم آسمانی است. فیلیپ متزگر، فیزیکدان سیارهای که در مأموریت افقهای جدید ناسا به پلوتون کار میکرد، قبلا اشاره کرده بود که اتحادیه بین المللی نجوم تعریف خود از سیاره را برای رأی گیری از سوی جامعه علمی ارائه نکرده است.
به عقیده او، این اقدام باعث میشود که تعریف جدید نامعتبر باشد و احساسات بسیاری را جریحهدار کند. (به این خاطر که بسیاری از مردم با این تصور بزرگ شدهاند که پلوتون یک سیاره است) صرف نظر از اینکه پلوتون یک سیاره است یا سک سیاره کوتوله، همچنان بخش جدایی ناپذیری از منظومه شمسی ماست.
در صفحه برتر بخوانید: