در دنیای ماشینابزار و صنعت CNC، کنترلر فانوک (Fanuc Controller) بهعنوان یکی از مهمترین و پرکاربردترین تجهیزات شناخته میشود. شرکت ژاپنی Fanuc از دهه ۱۹۷۰ میلادی تا امروز نسلهای گوناگونی از کنترلرهای CNC را معرفی کرده که هرکدام نقش بزرگی در تحول اتوماسیون صنعتی داشتهاند. از کنترلرهای سادهی دهه ۷۰ گرفته تا سیستمهای پیشرفته امروزی که با Industry 4.0 و اینترنت اشیا همگام هستند، مسیر تکامل فانوک نشاندهنده نوآوری و پایداری این برند در بازار جهانی است.
در این مقاله قصد داریم بهصورت جامع، نسلهای مختلف کنترلرهای فانوک را از گذشته تا امروز بررسی کنیم و ببینیم چگونه این سیستمها توانستهاند صنعت CNC را متحول کنند. همچنین در طول مسیر، به موضوعاتی همچون آلارمهای فانوک اشاره خواهیم کرد تا تصویر کاملتری از کاربرد و اهمیت این سیستمها در صنعت ایران و جهان بهدست آوریم.
| نسل / خانواده | سال معرفی تقریبی | تعداد محور پشتیبانیشده | ویژگیهای بارز | کاربردهای اصلی |
|---|---|---|---|---|
| Series 3 و 5 | دهه ۷۰ میلادی | ۲–۳ محور | کنترلرهای ابتدایی با حافظه محدود | ماشینابزارهای ساده (تراش و فرز پایه) |
| Series 6M/6T | اوایل دهه ۸۰ | ۳–۴ محور | پشتیبانی از چند محور، حافظه بیشتر، پایداری بالا | کارگاههای قالبسازی و تراشکاری |
| Series 10/11 | اواسط دهه ۸۰ | ۴–۵ محور | پردازنده سریعتر، برنامهنویسی انعطافپذیرتر | صنایع قطعهسازی و ماشینکاری دقیق |
| Series 15 | اوایل دهه ۹۰ | تا ۶ محور | پردازش گرافیکی پیشرفته، پشتیبانی از ماشینهای پیچیده | صنایع هوافضا و خودروسازی |
| Series 20 | اواسط دهه ۹۰ | ۴–۶ محور | سرعت بالاتر در اجرای کدها، سازگار با استاندارد G-code | تولید انبوه قطعات فلزی |
| Series 21 | اواخر دهه ۹۰ | ۳–۴ محور | رابط سادهتر، اقتصادیتر نسبت به سری ۱۵ و ۲۰ | کارگاههای کوچک و متوسط CNC |
| Series 30i | دهه ۲۰۰۰ | تا ۲۴ محور | High Performance، کنترل همزمان چند ماشین، پشتیبانی از رباتیک | صنایع بزرگ و خطوط تولید خودکار |
| Series 31i | دهه ۲۰۰۰ | ۸–۱۲ محور | تعادل قدرت و هزینه، ارتباطات شبکهای پیشرفته | کارگاههای متوسط و چندمحوره |
| Series 32i | دهه ۲۰۰۰ | ۶–۸ محور | تمرکز بر دقت و سرعت، مصرف انرژی بهینه | قالبسازی و صنایع پزشکی |
| Series 0i (A تا F) | از دهه ۹۰ تاکنون | ۲–۵ محور | اقتصادی، رابط کاربری ساده، نسخه محبوب در ایران | تراشها و فرزهای CNC، کارگاههای قطعهسازی |
| Series 35i | دهه ۲۰۱۰ | چند ماشین همزمان | مدیریت خطوط تولید کامل، ارتباطات پیشرفته | صنایع خودروسازی و خطوط مونتاژ |
| i-Series جدید (31i-B5، 32i-B، 0i-F) | دهه ۲۰۱۰ به بعد | ۶–۲۴ محور | رابط لمسی، پشتیبانی از IoT و Industry 4.0 | کارخانههای هوشمند و تولید دیجیتال |
نسلهای اولیه کنترلرهای فانوک (دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی)

فانوک کار خود را با معرفی سریهای اولیه مثل Series 3 و Series 5 آغاز کرد. این کنترلرها بسیار ساده بودند و بیشتر برای ماشینابزارهای ابتدایی بهکار میرفتند. محدودیت اصلی آنها در ظرفیت حافظه، سرعت پردازش پایین و رابط کاربری ابتدایی بود. با این وجود، همین سیستمها توانستند زمینهساز ورود گسترده CNC به صنایع تولیدی شوند.
در ایران، هنوز هم در برخی کارگاههای قدیمی میتوان نمونههایی از این سریها را مشاهده کرد که البته سر پا ماندن این سری با پشتیبانی و تعمیرات مرجع فانوک در ایران برای تأمین قطعات و خدمات هستند.
دهه ۸۰ میلادی را میتوان دوران بلوغ کنترلرهای CNC دانست. شرکت فانوک در این دوره نسل جدیدی از کنترلرها را با نام Series 6M/6T معرفی کرد که تحول بزرگی نسبت به سریهای قبلی (۳ و ۵) به شمار میآمد.
ویژگیهای برجسته Fanuc Series 6
- پشتیبانی از چند محور همزمان: این قابلیت باعث شد ماشینآلات بتوانند عملیات پیچیدهتری را اجرا کنند. برای مثال در دستگاههای فرز CNC، امکان کنترل همزمان سه محور (X، Y، Z) فراهم شد.
- حافظه بیشتر: یکی از محدودیتهای جدی سریهای قبلی، ظرفیت بسیار پایین حافظه بود. در سری ۶ این مشکل تا حد زیادی برطرف شد و برنامهنویسان CNC میتوانستند کدهای بلندتر و پیچیدهتری را اجرا کنند.
- رابط کاربری بهبود یافته: صفحهنمایش و کلیدهای نرمافزاری باعث شدند اپراتورها راحتتر به اطلاعات دسترسی داشته باشند.
- پایداری بالا: این سری به دلیل طراحی محکم و بردهای الکترونیکی قابل اعتماد، تا سالها در کارگاهها بدون مشکل کار میکرد.
Fanuc Series 10؛ ارتقای منطقی بر پایه سری ۶
پس از موفقیت سری ۶، فانوک Series 10 را معرفی کرد که در واقع نسخه ارتقایافتهای از همان معماری بود.
- پردازنده سریعتر: زمان پاسخگویی کنترلر بهبود یافت و دقت در عملیات بالا رفت.
- پشتیبانی از ماشینهای چندکاره: این سری توانست دستگاههایی مانند تراشهای CNC پیچیدهتر را با دقت بالاتر مدیریت کند.
- امکان توسعه نرمافزاری: برخی امکانات مثل مدیریت ابزارها و جبران خطاها به صورت نرمافزاری اضافه شد.
اهمیت سری ۶ و ۱۰ در صنعت CNC
این دو نسل بهسرعت به استانداردی در کارگاههای ماشینکاری تبدیل شدند. بسیاری از کارخانجات خودروسازی، قالبسازی و صنایع فلزی در سراسر دنیا برای اولین بار با این سریها توانستند به تولید انبوه دقیق و سریع دست پیدا کنند.

چالشها و آلارمهای رایج
یکی از مسائل مهم در کار با این کنترلرها، آلارمهای کنترلر سری 6 فانوک بود. کدهای هشدار و خطا در این سریها برای اپراتورهای تازهکار پیچیده به نظر میرسید. رفع این خطاها نیازمند تجربه و آشنایی با دفترچه آلارمها بود. به همین دلیل، هنوز هم در بسیاری از کارگاهها نیاز به دسترسی به مرجع آلارمهای فانوک احساس میشود.
جمعبندی این نسل
اگرچه امروز کنترلرهای مدرنتر جایگزین شدهاند، اما همچنان در برخی کارگاههای ایران و جهان میتوان دستگاههایی با Fanuc Series 6 یا 10 پیدا کرد که پس از چند دهه همچنان بهخوبی کار میکنند. این موضوع نشان میدهد چرا فانوک بهعنوان یک برند قابل اعتماد در صنعت CNC شناخته میشود.
سریهای ۱۵، ۲۰ و ۲۱؛ ورود به دنیای مدرن
در ادامه مسیر، فانوک با معرفی Series 15، 20 و 21 امکانات مدرنتری را ارائه داد. در این نسل ویژگیهایی مانند:
- بهبود پردازش گرافیکی.
- افزایش سرعت اجرای کدها.
- توانایی کنترل ماشینهای پیچیدهتر.
- بهبود پشتیبانی از استانداردهای جهانی G-code.
این نسل توانست پلی میان کنترلرهای کلاسیک و سیستمهای مدرن CNC ایجاد کند و هنوز هم در بسیاری از صنایع فعال دیده میشود.
سریهای ۱۵، ۲۰ و ۲۱؛ ورود به دنیای مدرن
پس از موفقیت سری ۶ و ۱۰، شرکت فانوک در دهه ۹۰ میلادی گام بلندی در توسعه سیستمهای CNC برداشت و خانوادهای جدید شامل Series 15، Series 20 و Series 21 را معرفی کرد. این نسلها را میتوان نقطه گذار از کنترلرهای کلاسیک به کنترلرهای مدرن دانست، چراکه بسیاری از مفاهیم جدید در آنها برای اولین بار پیادهسازی شد.
Fanuc Series 15؛ قدرتنمایی در پردازش
- بهبود پردازش گرافیکی: این سری برای نخستین بار نمایشگرهای گرافیکی پیشرفتهتری ارائه داد که امکان نمایش مسیر ابزار و دادههای ماشین را به صورت بصری فراهم میکرد.
- پشتیبانی از چندین محور پیچیده: ماشینهای پنجمحوره و مولتیتسکینگ با این نسل بهخوبی پشتیبانی شدند.
- کاربرد صنعتی: به دلیل قدرت بالای پردازشی، سری ۱۵ بیشتر در صنایع بزرگ مثل هوافضا و خودروسازی مورد استفاده قرار گرفت.
Fanuc Series 20؛ تعادل میان کارایی و هزینه
- افزایش سرعت اجرای کدها: پردازندههای سریعتر نسبت به نسل ۱۰ باعث شدند این سری در تولید انبوه کاربرد بیشتری داشته باشد.
- پشتیبانی بهتر از استاندارد G-code: قابلیت اجرای کدهای پیچیدهتر، جبران خطاها و برنامهنویسی انعطافپذیرتر.
- جایگاه در بازار: سری ۲۰ به دلیل قیمت مناسبتر نسبت به ۱۵، توانست محبوبیت زیادی در میان کارگاهها و کارخانجات کوچک و متوسط پیدا کند.
Fanuc Series 21؛ انعطافپذیر و کاربردی
- توسعه برای ماشینهای متوسط و کوچک: این سری بیشتر برای تراشها و فرزهای CNC با نیازهای روزمره طراحی شد.
- امکانات مدرن با سادگی کاربری: در حالی که برخی ویژگیهای پیشرفته سری ۱۵ و ۲۰ را داشت، اما رابط کاربری سادهتر و اقتصادیتری ارائه داد.
- ماندگاری در صنعت: به دلیل تعادل میان امکانات و قیمت، هنوز هم در بسیاری از کارگاههای ایران میتوان دستگاههایی با کنترلر سری ۲۱ مشاهده کرد.
نقش این نسل در صنعت CNC
خانوادههای ۱۵، ۲۰ و ۲۱ در واقع پلی میان دنیای کنترلرهای سنتی و کنترلرهای پیشرفته امروزی (مثل ۳۰i و ۰i) بودند. آنها کمک کردند تا صنایع کوچک و بزرگ بتوانند بدون جهش ناگهانی، از تکنولوژیهای مدرن بهرهمند شوند.
چالشها و تعمیرات
با وجود پایداری بالا، این نسلها هم مانند سایر کنترلرهای فانوک با مشکلاتی همچون آلارمهای سیستمی و استهلاک بردهای الکترونیکی مواجه بودند. به همین دلیل، خدمات تخصصی تعمیر کنترلر فانوک برای این سریها همواره موردنیاز است.
جمعبندی این نسل
سریهای ۱۵، ۲۰ و ۲۱ توانستند استانداردهای جهانی CNC را به سطحی تازه برسانند. آنها زمینهساز ورود کنترلرهای High Performance نسل ۳۰ و همچنین خانواده محبوب i-Series شدند. هنوز هم حضور فعال آنها در خطوط تولید نشان میدهد که چرا فانوک در میان رقبا بهعنوان برندی قابل اعتماد شناخته میشود.
سریهای ۳۰، ۳۱ و ۳۲؛ High Performance CNC
در آغاز دهه ۲۰۰۰، شرکت فانوک با معرفی خانواده Series 30i، 31i و 32i تحولی اساسی در کنترلرهای CNC ایجاد کرد. این نسل، با عنوان «High Performance CNC» شناخته میشود، زیرا هم از نظر سختافزاری و هم نرمافزاری جهشی بزرگ نسبت به نسلهای پیشین داشت.

Fanuc Series 30i؛ پرچمدار پردازش همزمان
- کنترل چندین ماشین و محور: سری ۳۰i قابلیت مدیریت همزمان تا ۲۴ محور را ارائه داد که برای ماشینهای پیچیده و خطوط تولید چندگانه بسیار حیاتی بود.
- پردازنده فوقسریع: با ارتقای قدرت محاسباتی، امکان اجرای الگوریتمهای پیشرفته حرکت (High-Speed Machining) فراهم شد.
- پشتیبانی از رباتها و اتوماسیون: این سری برای اولین بار بهطور کامل با سیستمهای رباتیک Fanuc یکپارچه شد.
Fanuc Series 31i؛ تعادل قدرت و انعطافپذیری
- قابلیتهای پیشرفته با هزینه کمتر: این مدل برای کارگاههایی طراحی شد که نیاز به امکانات سری ۳۰ داشتند اما بودجه محدودتری در اختیار داشتند.
- پشتیبانی از ۸ تا ۱۲ محور همزمان: برای ماشینابزارهای چندمحوره و مولتیتسکینگ گزینهای ایدهآل بود.
- ارتباطات شبکهای قویتر: اتصال به اترنت صنعتی و سیستمهای مانیتورینگ آنلاین از ویژگیهای کلیدی این سری بود.
Fanuc Series 32i؛ انتخاب محبوب کارگاههای پیشرفته
- تمرکز بر دقت و سرعت بالا: این سری با الگوریتمهای پیشرفته کنترل مسیر ابزار، دقت سطح ماشینکاری را به شکل چشمگیری افزایش داد.
- بهینهسازی مصرف انرژی: طراحی جدید باعث شد کنترلر با کارایی بیشتر و مصرف انرژی کمتر عمل کند.
- کاربرد صنعتی: بیشتر در صنایع قالبسازی دقیق، خودروسازی و تجهیزات پزشکی مورد استفاده قرار گرفت.
ویژگیهای مشترک این خانواده
- حافظه بزرگ و انعطافپذیر: امکان ذخیره و اجرای برنامههای بسیار طولانی.
- پشتیبانی از سیستمهای CAD/CAM: ارتباط مستقیم با نرمافزارهای طراحی و تولید.
- امنیت و پایداری بالا: این سریها برای کارکرد ۲۴/۷ در خطوط تولید خودکار طراحی شدند.
- نمایشگرهای رنگی و رابط کاربری مدرن: تجربه اپراتوری بسیار بهبود پیدا کرد.
چالشها و نیاز به تعمیرات
با وجود کارایی بالا، این نسل نیز از مشکلاتی همچون آلارمهای فانوک، خرابی ماژولهای ارتباطی یا برد حافظه بینصیب نبود. به همین دلیل در ایران، شرکتهای متخصص تعمیر کنترلر فانوک نظیر مدار پرداز خدمات ویژهای برای این خانواده ارائه میدهند.
جایگاه در صنعت امروز
هرچند سریهای i0 و ۳۵i جدیدتر عرضه شدهاند، اما کنترلرهای ۳۰i، ۳۱i و ۳۲i هنوز هم بهعنوان یکی از پایدارترین و قدرتمندترین نسلها در کارگاهها و کارخانههای بزرگ دنیا مشغول به کار هستند. این موضوع نشاندهنده موفقیت استراتژی فانوک در ترکیب قدرت پردازش بالا، انعطافپذیری و قابلیت اطمینان است.
سری ۰i فانوک؛ پرکاربردترین کنترلر در صنعت ایران
در کنار نسلهای قدرتمند و گرانقیمت فانوک، خانواده Fanuc Series 0i یکی از موفقترین و محبوبترین کنترلرهای این برند به شمار میرود. این سری بهعنوان نسخهای اقتصادیتر و در عین حال مدرن طراحی شد تا کارگاهها و صنایع کوچک و متوسط هم بتوانند از فناوری روز CNC بهرهمند شوند.
ویژگیهای اصلی Fanuc 0i
- انعطافپذیری بالا: از تراشهای CNC ساده گرفته تا فرزهای چندمحوره، سری ۰i توانسته نیاز طیف وسیعی از ماشینآلات را پوشش دهد.
- رابط کاربری کاربرپسند: نمایشگرهای رنگی و منوهای ساده باعث شده اپراتورها بدون نیاز به آموزشهای طولانی، بهراحتی از این کنترلر استفاده کنند.
- پایداری و طول عمر بالا: مانند سایر محصولات فانوک، این سری هم به دلیل کیفیت سختافزاری، سالها بدون مشکل در خطوط تولید فعال میماند.
- پشتیبانی از استانداردهای جهانی G-code: امکان اجرای انواع کدها و برنامهها بهصورت دقیق و روان.
- قیمت مناسبتر: در مقایسه با سریهای ۳۰ و ۳۱، هزینه خرید و نگهداری بسیار پایینتر است.
نسلهای مختلف سری ۰i
خانواده ۰i طی سالها در چندین نسخه ارتقا یافته است:
- ۰i-A و ۰i-B: نسلهای ابتدایی با امکانات پایه برای تراشها و فرزهای ساده.
- ۰i-C و ۰i-D: با رابط کاربری بهتر، حافظه بیشتر و پشتیبانی از محورهای پیچیدهتر.
- ۰i-F: جدیدترین نسل این خانواده که با تکنولوژیهای مدرن همگام شده است. این مدل قابلیت اتصال به شبکه، مانیتورینگ آنلاین و حتی پشتیبانی از برخی قابلیتهای Industry 4.0 را دارد.
کاربردهای رایج در صنعت ایران
به دلیل قیمت مناسب و خدمات گسترده، سری ۰i در ایران بسیار محبوب است. این کنترلرها بیشتر در کارگاههای:
- قالبسازی
- صنایع خودروسازی
- قطعهسازی فلزی
- تولیدات سریسازی
بهکار میروند.
چالشها و نیاز به تعمیر
اگرچه سری ۰i از نظر پایداری عالی است، اما مانند هر سیستم CNC ممکن است دچار خطا و آلارمهای فانوک شود. برخی مشکلات رایج عبارتاند از:
- خرابی برد حافظه.
- آلارمهای مربوط به محور یا سروو.
- استهلاک نمایشگر و کیبورد.
به همین دلیل، در بازار ایران خدمات تخصصی تعمیر کنترلر فانوک بهویژه برای سری ۰i تقاضای بالایی دارد.
چرا سری ۰i محبوبترین انتخاب است؟
- هزینه پایینتر نسبت به سریهای High Performance.
- پشتیبانی قوی از طرف نمایندگیها و مدارپرداز مرجع فانوک در ایران .
- قابلیت ارتقا به نسلهای جدیدتر بدون تغییرات گسترده در ماشین.
- سهولت کاربری برای اپراتورها.
سری ۳۵i و i-Series؛ همگام با Industry 4.0
در ادامه مسیر تکاملی، FANUC با معرفی Series 35i و ارتقای خانواده i-Series نشان داد که آماده ورود به دنیای کارخانههای هوشمند و تولید دیجیتال است. این نسل از کنترلرها بر پایه سرعت، دقت و ارتباطات پیشرفته طراحی شدهاند تا نیازهای صنعتی قرن ۲۱ را برآورده کنند.
Fanuc Series 35i؛ تمرکز بر خطوط تولید خودکار
- کنترل چند ماشین بهصورت همزمان: این سری قابلیت مدیریت یک خط کامل تولید را دارد، نه فقط یک دستگاه.
- ارتباطات صنعتی پیشرفته: پشتیبانی از پروتکلهای شبکهای متنوع برای اتصال به سیستمهای مانیتورینگ و ERP.
- کاربرد صنعتی: بیشتر در صنایع انبوه مانند خودروسازی، تجهیزات خانگی و خطوط مونتاژ مورد استفاده قرار میگیرد.
- کارکرد ۲۴/۷: طراحی این کنترلر بهگونهای است که برای فعالیت شبانهروزی در خطوط تماماتوماتیک ایدهآل باشد.
خانواده i-Series جدید؛ انعطافپذیری و هوشمندی
نسلهای جدید i-Series شامل مدلهای 0i-F، 31i-B5، 32i-B و نمونههای لمسی (Touch Panel) هستند. این خانواده با قابلیتهای زیر شناخته میشوند:
- رابط کاربری لمسی: مشابه تبلت، اپراتور میتواند بهراحتی از منوها و ابزارها استفاده کند.
- پشتیبانی از IoT و Industry 4.0: امکان اتصال مستقیم به اینترنت، جمعآوری دادهها و تحلیل آنها در فضای ابری.
- افزایش سرعت پردازش: با پردازندههای جدید، اجرای G-code و الگوریتمهای پیچیده ماشینکاری بسیار سریعتر شده است.
- پایداری و ایمنی بالا: این کنترلرها مجهز به سیستمهای حفاظتی پیشرفته هستند تا در برابر قطعی برق یا خطاهای ناگهانی مقاوم باشند.
- انعطاف در برنامهنویسی: پشتیبانی از Macroهای پیشرفته و قابلیت ادغام با نرمافزارهای CAD/CAM.
جایگاه این نسل در ایران
در حال حاضر بسیاری از شرکتهای صنعتی بزرگ ایران به سمت استفاده از Fanuc i-Series حرکت کردهاند. دلایل اصلی این استقبال عبارتاند از:
- امکان ارتقا و جایگزینی آسان کنترلرهای قدیمی با مدلهای i-Series.
- دسترسی به خدمات تخصصی تعمیر کنترلر فانوک و تأمین قطعات یدکی.
- کاربری ساده برای اپراتورها و در عین حال قابلیتهای بسیار پیشرفته برای مهندسان برنامهنویسی.
آینده کنترلرهای فانوک
به نظر میرسد فانوک در نسلهای بعدی بیش از پیش بر هوش مصنوعی (AI) و آنالیز بلادرنگ دادهها تمرکز کند. این تحول به صنایع کمک خواهد کرد تا نهتنها بهرهوری بالاتری داشته باشند، بلکه هزینههای توقف خط تولید بهطور چشمگیری کاهش یابد.
جمعبندی نهایی

مسیر تکامل کنترلرهای فانوک از سریهای ابتدایی ۳ و ۵ تا نسلهای پیشرفته i-Series نشاندهنده بیش از چهار دهه نوآوری و پایداری است. هر خانواده نقش ویژهای در صنعت CNC ایفا کرده است:
- سری ۶ و ۱۰: نقطه عطفی در ورود CNC به کارگاههای صنعتی.
- سریهای ۱۵، ۲۰ و ۲۱: پلی میان کنترلرهای کلاسیک و مدرن.
- سری ۳۰، ۳۱ و ۳۲: اوج قدرت در پردازش و کنترل ماشینهای پیچیده.
- سری ۰i: محبوبترین گزینه در صنایع ایران به دلیل قیمت مناسب و کارایی بالا.
- سری ۳۵i و i-Series: گامی به سوی کارخانههای هوشمند و Industry 4.0.
اگر شما هم در صنعت CNC فعالیت دارید، آشنایی با ویژگیها و چالشهای هر سری میتواند به انتخاب بهتر و مدیریت کارآمدتر تجهیزاتتان کمک کند. همچنین آگاهی از آلارمهای فانوک، استفاده از مرجع فانوک در ایران و خدمات تعمیر کنترلر فانوک نقش مهمی در کاهش توقف تولید و افزایش بهرهوری خواهد داشت.