اکثر ما بزرگسالان از شنیدن موسیقی لذت می‌بریم. گاهی با آن غم‌های خود را کنار می‌گذاریم و یا از نوای یک موسیقی درس می‌گیریم و آگاهانه‌تر نگاه می‌کنیم. اما کودکان چطور؟ آیا موسیقی برای کودکان مفید است؟ تاثیرات موسیقی بر کودکان چیست؟ استفاده از موسیقی به چه صورت می‌تواند بر کودکان تاثیر داشته باشد؟
اشتراک گذاری
Facebook
Twitter
Whatsapp
Telegram
Linkedin
موسیقی و روانشناسی
در زمان اندیشمندانی مثل ارسطو و افلاطون، از موسیقی برای درمان استفاده می‌شد. اگرچه مشخص نیست که از چه زمانی این رویکرد انتخاب شده است اما براساس شواهد می‌دانیم که در یونان و روم باستان موسیقی جنبه‌ی درمانی داشته است. یعنی آنها باور داشتند که موسیقی می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را شفا دهد و مراسمات مختلفی برای از بین بردن بیماری با نواختن موسیقی برگزار می‌شد.
در جنگ جهانی اول برای نخستین بار از موسیقی برای درمان به عنوان روشی علمی و توسط پزشکان انجام شد. اگرچه افراد بیگناه زیادی بخاطر این جنگ منحوس کشته شدند (و امیدواریم برای هیچ کشوری در هیچ کجای جهان، جنگ دوباره‌ای رخ ندهد) اما برای روانشناسی درس‌های زیادی داشت. مثلا اینکه انسان‌ها یاد گرفتند که واقعا موسیقی می‌تواند برای درمان مصدومین جنگی موثر باشد؛ یعنی با موسیقی‌درمانی می‌توان روند کارهای پزشکی و تاثیر آنها را افزایش داد.
این اتفاق تلخ اما مفید باعث به وجود آمدن انجمن موسیقی‌درمانی در آمریکا شد و این روش کم‌کم به عنوان یک راه درمانی مکمل در کنار باقی درمان‌های پزشکی و روانشناسی جای گرفت.
تاثیر موسیقی بر کودکان
1. کاهش اضطراب و استرس
از تاثیرات موسیقی بر کودکان می‌توان به کاهش دادن استرس و پریشانی اشاره کرد. معمولا برای کودکانی که دچار اضطراب هستند، یا جنب و جوش زیادی دارند از موسیقی‌هایی متناسب با شرایط آنها استفاده می‌شود. برای بزگرسالان نیز وقتی دچار اضطراب هستند یک موسیقی آرام می‌تواند موثر باشد.
2. خوش خوراکی در کودکان
اگر دقت کرده باشید در برخی رستوران‌ها موسیقی ملایمی پخش می‌شود و در برخی دیگر موسیقی‌هایی با ریتم تندتر. تحقیقات نشان داده‌اند که موسیقی ملایم موجب آرامتر و کمتر غذا خوردن می‌شود. پس موسیقی می‌تواند در خوش خوراکی فرزند شما موثر باشد. البته توجه داشته باشید که موسیقی تنها یک کمکی است و باقی شرایط نیز باید بررسی شوند.
3. کمک به درمان افسردگی در کودکان
موسیقی می‌تواند خلق و خوی افراد را از حالت افسردگی تغییر دهد. همه‌ی ما این واقعیت را تجربه کرده‌ایم که موسیقی غمگین می‌تواند ما را غمگین کند و موسیقی شاد می‌تواند در شادی ما تاثیر داشته باشد. برای کودکان نیز همین‌طور است.
کودکی که کم حرف شده، مدام گریه می‌کند و یا پرخاشگری دارد، بیشتر می‌خوابد و کمتر بازی می‌کند، می‌تواند با شنیدن موسیقی از حالت خود خارج شود و احتمالا تمام اینها کمی بهتر شوند.
پیشنهاد می‌شود اگر کودک شما چنین علائمی دارد حتما به یک روانشناس در شهر خود مراجعه کنید تا کودک نازنین شما به صورت حضوری بررسی شود.
4. خواب بهتر در کودکان
خواب بهتر یکی دیگر از تاثیرت موسیقی بر کودکان است. اگر به یاد بیاورید همه‌ی ما در کودکی کمی از موسیقی را موقع خواب دریافت می‌کردیم؛ لالایی.
این موضوع می‌تواند برای کودکان با شنیدن یک موسیقی با ریتم ملایم موجب خواب بهتر آنها شود.
برای شنیدن لالایی و قصه‌های کودکانه کلیک کنید.
5. کمک به درمان سریع‌تر و بهتر بیماران
اگر فردی دچار بیماری باشد و در حال دریافت درمان باشد، کار موسیقی‌درمانی می‌تواند روند بهبودی را سریع‌تر کند. مثلا فردی که در حال انجام فیزیوتراپی‌ست با موسیقی‌درمانی می‌تواند روند سریع‌تری در درمان داشته باشد. یا فردی که دچار بیش‌فعالی است و در حال انجام کارهای درمانی‌ست، موسیقی درمانی می‌تواند روند کار روانشناس را سریع‌تر کند.
6. افزایش خلاقیت در کودکان
تحقیقاتی که درباره‌ی موسیقی و خلاقیت انجام شده است نشان از رابطه‌ی این دو با یکدیگر دارند. به این معنا که افراد خلاق موسیقی می‌زنند و یا اینکه موسیقی باعث افزایش خلاقیت در افراد می‌شود.
7. کمک به داشتن تفکری بهتر
انواع موسیقی با بیت‌های قدرتمند افراد را به تفکر وامیدارد و موسیقی‌های ملایم حالتی شبیه به هیپنوتیزم در افراد به وجود می‌آورد.
8. کاهش درد و بیماری
- در دربار ساسانیان موقع زایمان از نواختن موسیقی استفاده می‌شد و ساز جزو ابزار کار پزشک بود. باور بر این بود که موسیقی می‌تواند بر زایمان تاثیر داشته باشد. در حال حاضر تحقیقات نشان داده‌اند که موسیقی می‌تواند کمک کند تا درد کمتر احساس شود. یکی از علت‌های اینکه چرا موسیقی می‌تواند بر درد تاثیر بگذارد می‌تواند این باشد که درد علاوه بر اینکه علتی جسمی دارد، علت روانی نیز دارد. یعنی افکار و روان افراد می‌توانند بر تجربه‌ی درد تاثیر گذار باشند. مثلا ممکن است دو نفر به یک دلیل و با تقریبا یک قوه‌ی بدنی بیمار شوند و ناراحتی در معده‌ی خود داشته باشند اما یکی از آنها این درد را بسیار شدید تجربه کند و دیگری تنها کمی احساس سنگینی کند. این تجارب که کم هم نیستند نشان از مسئله‌ای جدی در افکار و روان افراد است.
- موسیقی شرقی می‌تواند برای کوفتگی بدن و سردرد کمک کننده باشد.
9. تقویت هوش عاطفی در کودکان
تقویت هوش عاطفی یکی دیگر از تاثیرات موسیقی بر کودکان به شمار می‌رود.
استفاده از موسیقی به چه صورت می‌تواند بر کودکان تاثیر داشته باشد؟
وقتی صحبت از موسیقی در روانشناسی می‌شود به دو صورت از آن می‌توان استفاده کرد:
- فعال: این مسئله شامل نواختن، خواندن و حرکات موزون می‌شود. هر سه شیوه می‌تواند تاثیرات مثبتی در کودکان داشته باشد. اما اینکه از چه سنی می‌توان آموزش موسیقی در کودکان را آغاز کرد، بستگی به عوامل متعددی دارد؛ مثل سن، علاقه، استعداد و غیره. البته گفته می‌شود که از سن 2 سالگی می‌توان آموزش را شروع کرد ولی این آموزش در واقع باعث حرفه‌ای شدن نمی‌شود و صرفا منجر به افزایش علاقه‌ی کودکان به موسیقی می‌شود.
- بسیار مهم است که در این سنین اجباری در کار نباشد و تمام فرایند با بازی و سرگرمی همراه باشد و هر آموزشی که کودک می‌بیند مورد تشویق قرار بگیرد.
- غیرفعال: این شیوه به معنا گوش دادن فرد به موسیقی‌ست که می‌تواند تاثیراتی در افراد داشته باشد.
- در گذشته عنوان شد که برای مادران باردار اگر موسیقی‌های کلاسیک گذاشته شود موجب افزایش هوش کودک می‌شود. تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است. اگرچه پیشنهاد می‌شود که موسیقی‌های موتسارت را برای مادران باردار پخش کنید اما نگاهی رویایی نیز در این زمینه درست نمی‌باشد. هر کودک ممکن است هوش بهتری در برخی زمینه‌ها داشته باشد و در برخی زمینه‌ها احتیاج به آموزش بیشتر وجود داشته باشد.
- برخی کودکان جنب و جوش بیشتری نسبت به سایرین دارند، و بعضی کودکان ترجیح می‌دهند زمان بیشتری را صرف دنیای درونی خودشان کنند و حتی از ارتباط چشمی با سایرین گریزان‌اند. در این شرایط موسیقی می‌تواند بسیار کمک کننده باشد تا بتوانند به آرامش برسند و کمی از دنیای درونی خود فاصله بگیرند. البته ارتباط با یک روانشناس می‌تواند به والدگری شما کمک بسیاری کند.
- توجه کنید که اگرچه بر عهده‌ی والدین است که به کودکان سلیقه‌ی موسیقایی خوب را بدهند_ مثلا کودکان بتوانند موسیقی با معنا گوش کنند_ اما این به معنی آن نیست که کودک را از دنیای کودکانه‌ی خود دور کنیم. پس حد تعادل بسیار مهم است.
- شما خود به موسیقی‌های با معنا گوش دهید. یک الگوی مناسب می‌تواند بسیار موثر باشد.
- به کودک اجازه دهید تا موسیقی‌هایی که برای او ساخته شده است گوش دهد که کم هم نیست.
نویسنده: مشاور و روانشناس سرکار خانم شکیبا مرشدی‌زاد