والدین چگونه می توانند اعتماد به نفس در کودکان زیر 7 سال را تقویت کنند؟
اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس احساس ارزشمندی است که فرد نسبت به خود دارد. در واقع هر چه احساس، ادراک و باور انسان نسبت به توانمندی ها و ارزشهای خود مثبت باشد اعتماد به نفس و عزت نفس بیشتری خواهد داشت. انسان از همان ابتدا و در بدو تولد به صورت فطری دارای عزت و اعتماد به نفس بالایی است. بنابراین در پاسخ به این سؤال که والدین چه کاری انجام دهند که اعتماد به نفس کودک تقویت شود، بهتر است بگوییم آنها چه کاری انجام ندهند تا منجر به آسیب رساندن به عزت و اعتماد به نفس او نشوند! در واقع این قاعده در ارتباط با همه ابعاد شخصیت و دارایی های کودک است. والدین باید همه تلاش خود را بکنند تا به ساختار وجودی و دارایی های فطری کودک آسیبی وارد نشود و زمینه را طوری فراهم کنند تا کودک از همان ابتدا همراستا با فطرت پاکش رشد کند.
عوامل موثر در اعتماد به نفس کودک
- سلامت روان و عزت نفس والدین:
یکی از مهمترین عواملی که بر اعتماد به نفس کودکان اثر می گذارد، میزان سلامت روان و عزت نفس خود والدین است. والدینی که در مواجهه با موقعیتها و مسائل گوناگون زندگی، قوی و محکم به حل مسائل می‌پردازند و همیشه بدون اضطراب و ترس از شکست رفتار می کنند بدون شک تأثیر مثبتی بر شخصیت کودک خواهند گذاشت. و بالعکس والدینی که در مواجهه با مسائل می ترسند و عزت نفس ندارند، اهل ریسک کردن نیستند و مدام عقب نشینی می کنند، این احساسات را به فرزند خود انتقال می دهند.
- انتظارات و رفتارهای والدین:
در هر شرایطی والدین باید انتظاراتی متناسب با توانایی های کودک داشته باشند. انتظارات بیش از حد از کودک و القاء منفی در مواقعی که کودک اشتباه می کند یا کاری را به صورت کامل نمی تواند انجام دهد بسیار آسیب می رساند. کودک در زیر 7 سال باید تجربه و آزمون و خطا کند، خراب کند و توانایی های خود را ابراز کند تا در نهایت یاد بگیرد و رشد کند. بنابراین سرزنش کردن و القای منفی در مواجهه با اشتباهات او فقط ایجاد ترس و اضطراب کرده و عزت نفس او را خدشه دار می کند. اعتماد به نفس کودک نیازی به تقویت ندارد بلکه باید به کودک فرصت تجربه کردن، اشتباه کردن و ابراز کردن داد تا اعتماد به نفس در او حفظ شود.
راهکارهای حفظ اعتماد به نفس در کودکان
1. عواطف و احساسات محبت آمیز خود را به موقع ابراز کنید
هرزمانی که احساس خوبی نسبت به فرزندتان پیدا می کنید، آن را به صورت زبانی و عملی و از صمیم قلب ابراز کنید. گفتار و رفتار محبت آمیز و سرشار از تکریم، اولا موجب می شود تا کودک از حس و نظر شما در مورد خودش مطلع و مطمئن شود و ثانیا آنها را در درون خود تکرار و نهادینه کند.
2. زمانی که فرزندتان می خواهد با شما صحبت کند، سرتا پا گوش شوید و تا زمانی که صحبت هایش تمام نشده صحبت نکنید و در میان صحبت هایش سعی نکنید اشتباهاتش را اصلاح کنید.
3. از تلاش های کودک قدردانی کنید
اگر کودکتان برای انجام کاری به تنهایی تلاش می کند، ولی موفق نمی شود، از تلاش او قدردانی کنید و فقط برای اینکه به هدف نرسیده توجه نکنید.. برای مثال اگر کودک می خواهد با برش روی کاغذ یک ستاره یا بادکنک کاغذی درست کند و با سعی فراوان موفق نمی شود، نگویید “بازم نتوانستی؟ بگذار خودم درستش کنم”. بهتر است به او بگویید “آفرین، خیلی خوب است که اینقدر تلاش کردی؟ به نظرت کجایش نیاز به کار بیشتری دارد؟” و در صورت نیاز بدون اینکه کل کار را به عهده بگیرد، به او کمک کنید.
4. از ریسک کردن های سالم(خطرپذیری) استقبال کنید
به کودک اجازه دهید کارهای جدید کم خطر را تجربه کند و مهارتهای جدید بدست آورد. مثلا اجازه دهید زمانی که تمایل دارد در شستن ظرفها به شما کمک کند. نگویید تو کوچکی و نمی توانی. یا در زمان دوچرخه سواری او را تشویق و مساعدت کنید، حتی اگر زمین می خورد بگذارید ادامه دهد.جنبه دیگر خطرپذیری این است که بگذارید در معرض اشتباه قرار گیرد. اقتضای این سنین اشتباه کردن است. به او کمک کنید که بعد از اشتباهاتش یاد بگیرد دفعه بعد چگونه رفتار کند. بجای اینکه سرزنش گر، منع کننده و توبیخ گر باشید، سعی کنید تا حد امکان اشتباهات را نادیده بگیرید و برعکس با ذره بین به دنبال پیدا کردن رفتار و صفات خوب او باشید و او را بخصوص در جمع تشویق کنید در این صورت می فهمد که گاه می تواند اشتباه کند و اعتماد به نفس او حفظ می شود.
5. به او حق انتخاب دهید:
در تصمیم گیری هایی که مربوط به کودکتان است نظر او را نیز جویا شوید. مثلا وقتی که با کودک به خرید لباس می روید، به او حق انتخاب دهید. در اینصورت برای اینکه لباس از هر لحاظ مناسب باشد، چند گزینه را انتخاب و در اختیار او قرار دهید تا از میان گزینه های شما انتخاب کند. همینطور در ارتباط با دیگر موضوعات که به او مربوط می شود به او اجازه انتخاب دهید. (در سنین کم تر دو گزینه در اختیار کودک قرار دهید)
6. در تنهایی یا در جمع کودک را دعوا یا تحقیر نکنید.
حفظ کرامت کودک بخصوص در جمع بسیار مهم است. از هر نوع طعنه زدن، دست انداختن، انگ زدن و دادن صفات نا مناسب جدا پرهیز کنید. در برخی موارد لازم است تا رفتار نامناسب (و نه شخصیت کودک) مورد انتقاد قرار گیرد ولی هرگز نباید سرزنش شما مورد تمسخر یا تحقیر باشد (حتی به عنوان شوخی).
7. در بازیها گاهی ببازید و نشان دهید که شکست آخر خط نیست.
هر از گاهی به عمد اشتباه کنید و به فرزندتان نشان دهید شما که برای او قادر مطلق به حساب می آیید نیز نه تنها ممکن است اشتباه کنید، بلکه مسئولیت اشتباه خود را می پذیرید و سعی در اصلاح آن می کنید و از تلاش برای بهتر شدن و امید به اصلاح نیز دست نمی کشید.
8. به اندازه تشویق کنید و از لوس کردن کودک بپرهیزید.
افراط در تشویق کودکان و بی تفاوتی نسبت به رفتارهای نامطلوب و تسلیم همه خواسته های کودک شدن، نه تنها نتیجه مثبتی ندارد بلکه موجب لوس شدن کودک و ایجاد توقعات زیادی در او خواهد شد.
میتوانید مقاله کامل در خصوص علل لوس شدن کودکان رادر اینجا بخوانید
مشاور و پژوهشگر حوزه کودک ونوجوان سرکار خانم فاطمه شریفی