استفاده کردن کودکان از موبایل و تبلت چه عوارض روی آنها دارد؟ آیا می‌توان زمان استفاده کردن از این تکنولوژیها مدیریت کرد؟ از چه سنی برای کودکان موبایل بگیریم؟ آیا استفاده کردن از موبایل و تبلت برای کودکان فوایدی هم دارد؟
سرعت پیشرفت تکنولوژی ناگهان آنقدر زیاد شد که ما در عرض ده سال از گوشی‌های دکمه‌ای رسیدیم به گوشی‌هایی به باریکی یک دفترچه‌ی جیبی که با لمس دکمه‌ای، اثر انگشت ما را تشخیص می‌دهد و قفلش باز می‌شود. تصور اینکه چند سال آینده چه چیز پیش روی ماست بسیار هیجان انگیز است. اما این تلفن همراهی که بسیار کارایی دارد، آیا برای کودکان نیز مناسب است؟
ما در این مقاله ابتدا به بررسی مزایا و معایب استفاده کردن از موبایل و تبلت در کودکان می‌پردازیم و در نهایت به معرفی راهکارهایی عملی جهت مدیریت و استفاده درست از این تکنولوژیها در کودکان خواهیم پرداخت.
اشتراک گذاری
Twitter
Telegram
Whatsapp
Facebook
Linkedin
مزایای استفاده کردن کودکان از موبایل و تبلت:
- ارتباط با دیگران: به دلیل آپارتمانی شدن خانه‌ها، کودکان امروز در ارتباط برقرار کردن با دیگران مشکلات بسیاری دارند. بعلاوه آنکه خانواده‌ها به تک‌فرزندی گرایش دارند و همین امر منجر به ارتباط بیشتر کودکان با بزرگسالان خود می‌شود. تلفن همراه امکان ارتباط با همسالان را خصوصا در این دوران قرنطینه برای کودکان فراهم می‌کند. برای خانواده‌هایی که به شهر یا کشوری دیگر مهاجرت کرده‌اند امکان دسترسی به همسالان در فامیل فراهم می‌شود و این می‌تواند کمی از دلتنگی و در ادامه افسردگی آنها کم کند.
- افزایش تمرکز: برخی بازی‌های تولید شده در گوشی‌ها به افزایش دقت و تمرکز در کودکان کمک می‌کنند. برخی بازی‌ها مثل رنگ‌آمیزی‌ها و کندی‌کراش‌ها باعث افزایش تمرکز فرد بر یک موضوع واحد می‌شوند و در نتیجه کم‌کم ما افزایش تمرکز را در فرد شاهدیم. البته به شرطی که از حالت طبیعی خارج نشده و به اعتیاد تبدیل نگردد!
- دسترسی آسان: پیش از فراگیر شدن تلفن همراه بسیار اتفاق می‌افتاد که کودک یا نوجوان با دوستانش به گردش می‌رفت و والدین ساعت‌ها از او بی‌خبر بودند. پس از گذشت چند ساعت یا حتی دقیقه که والدین در اضطراب بودند کودک بازمی‌گشت و می‌گفت: من که گفتم با دوستانم هستم! درست هم می‌گوید اما خبر از دل والدینش ندارد. با داشتن تلفن همراه با کمی دیر کردن فرزند می‌توان با او تماس گرفت و کمی از اضطراب درونی را کم کرد.
- دسترسی راحت به اطلاعات: در زمان ما و شما، موقعی که معلم از ما درخواست یک صفحه تحقیق می‌کرد دست به دامان پدران و مادرانمان می‌شدیم و در صورت عدم اطلاع آنها مجبور بودیم به کتابخانه مراجعه کنیم. کودکان و نوجوانان در حال حاضر با یک جستجوی ساده به بسیاری از اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند. قطعا این اطلاعات کامل نیست و گاهی به همان سبک سنتی باید به کتابخانه مراجعه کرد. اما این دسترسی از آنچه در گذشته بود بسیار ساده‌تر شده است.
- بروز استعداد: ممکن است دیده باشید که گاهی کودکان و نوجوانان خجالتی با در دست داشتن تلفن همراه شخصیت دیگری از خود نشان می‌دهند. ممکن است کودک بسیار آرام باشد و حتی گاهی برای همسالان بی‌عرضه تلقی شود. اما مشکل از بی‌عرضه بودن نیست. مشکل عدم اعتماد به نفس کودک است در ابراز آنچه در وجود خود دارد. گاهی اتفاق می‌افتد که کودک استعداد و توانایی طنازی بسیاری دارد. اما به دلیل خجالتی بودن، این استعداد در جمع ابراز نشود. یا توانایی شعر گفتن داشته باشد اما به دلیل عدم اعتماد بنفس از خواندن آن در جمع گریزان باشد. استفاده کردن از موبایل و فضای مجازی برای این افراد موقعیت مناسبی برای ابراز وجود فراهم می‌کند.
- آموزش: در حال حاضر اطلاعات درون اینترنت بسیار زیاد شده و در آینده قطعا بیشتر از این هم خواهد شد. اگر کودک شما احتیاج به آموختن چیزی داشته باشد در اینترنت به اکثر آموزش‌ها دسترسی دارد. مگر آنکه آموزشی خاص باشد و یا نیاز به تمرین عملی داشته باشد.
معایب استفاده کردن کودکان از موبایل و تبلت:
- آسیب جسمانی: امواج الکترومغناطیسی موبایل برای کودکان زیر 10 الی 12 سال خطرناک است. دانشمندان احتمال می‌دهند که این وسیله ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. در نظر داشته باشید که این یک احتمال است اما چه بهتر که از این وسیله به جهت وجود این امواج کمتر استفاده شود. بعلاوه در رابطه با عوارض موبایل برای چشم می‌توان گفت نگاه کردن مداوم به صفحه‌ی گوشی خصوصا در تاریکی به چشم‌ها آسیب می‌زند. نشستن مداوم نیز بسیار برای ستون فقرات آسیب‌زاست.
- مشکلات خواب: داستان “خواب” بسیار جالب است. در روانشناسی مشخص شده است که خواب مراحل متعددی دارد که چهار مرحله‌ی آن برای استراحت جسم است و مرحله‌ای به نام REM برای استراحت روان. انسان در موقع خوابیدن از مرحله‌ی یک به مراحل بعدی منتقل می‌شود و بین مراحل اول تا چهارم به ترتیب منتقل می‌شود تا خستگی جسمانی او برطرف شود. اما داشتن تلفن همراه برای کودکان منجر به این مسئله می‌شود که در انتهای شب و زمانی که در مرحله‌ی یک و دو خواب قرار دارند، با دریافت پیام و سعی در پاسخ دادن به آن، دوباره به سطح هوشیاری بازگردند. این موضوع باعث اختلال در خواب و بدخوابی آنها می‌شود و عملکرد روز بعد آنها را با مشکل مواجه می‌کند.
- کاهش تمرکز و توجه و افت عملکرد تحصیلی: قبل از ماجرای کرونا و در زمان باز بودن مدارس بسیاری از کودکان و نوجوانان تلفن همراه خود را پنهانی یا آشکارا به مدرسه می‌بردند. این امر موجب پرت شدن حواس آنها در کلاس درس می‌شد و احتمالا زمان زیادی را صرف پیام دادن و در اینترنت گشتن می‌کردند. اما حالا و در زمانی که کلاس درس در گوشی قرار دارد، ما شاهد اعلام حضور کودکان و نوجوانان در کلاس‌ها و سپس باز کردن شبکه‌های اجتماعی هستیم. در واقع میزان حضور مفید کودکان در کلاس درس دچار آسیب جدی شده است و اگرچه ممکن است کودکان با تقلب نمره‌ای مقبول به دست آورند اما با باز شدن مجدد مدارس با افت عملکرد تحصیلی به طور جدی مواجه خواهیم شد.
- اضطراب و نگرانی: کودکان و نوجوانان نگرانی مداومی دارند در این خصوص که والدین از محتوای درون موبایل آنها اطلاعات کسب کنند. همین امر منجر به دروغگویی می‌شود.
- اتلاف وقت زیاد: حتی برای اکثر ما به عنوان بزرگسال، موبایل و تبلت جذابیت بسیاری دارد. زمان زیادی را صرف شبکه‌های اجتماعی می‌کنیم. یا گاهی اوقات بازی‌های متنوعی در آن داریم و با آن سرگرم می‌شویم. این مسئله برای کودکان و نوجوانان شدیدتر محسوب می‌شود. از آن جهت که هنوز آنها مدیریت زمان را نیاموخته‌اند و آموزش مدیریت زمان با موبایل بسیار سخت‌تر از قبل خواهد شد.
- عدم تناسب محتوا با سن: ابتدا باید به خاطر داشته باشیم که هرچیزی سنی دارد. قطعا کودک شما تا همیشه از مفاهیم درون اینترنت بی‌خبر نخواهد بود و البته نباید هم این‌گونه باشد. اما تصمیم‌گیری در خصوص اینکه کودک ما مفاهیم مختلف را در چه سنی و چطور بیاموزد با وجود موبایل دچار مشکل می‌شود. زیرا پیش از آنکه ما درباره‌ی آن تصمیم بگیریم کودک با مسائل مختلف آشنا می‌شود.
با این وجود بهترین کار چیست؟ چگونه استفاده کودکان از تبلت و موبایل را مدیریت کنیم؟
بیایید این را بپذیریم که تلفن همراه جزو زندگی ما و فرزندانمان شده است. حتی اگر والدین تلاش کنند که آنها را از این وسیله و دنیای پرهیاهوی اینترنت دور نگاه دارند، شانس موفقیت بسیار کمی دارند. و البته بهتر است بدانیم که کودکان ما در دوره‌ای غیر از دوره‌ی والدینشان به دنیا آمده‌اند.
بزرگترین کار این است که اینترنت و موبایل را، این عضو جدید خانواده، به رسمیت بشناسید و روش صحیح زندگی با آن را به کودکان خود آموزش دهید.
- اگرچه عضو جدید خانه‌های ماست اما در نظر داشته باشید که برای کودکان زیر 12 سال داشتن تلفن شخصی چندان توصیه نمی‌شود. می‌توان در صورت لزوم موبایل خود را به آنها قرض دهید و نظارت مناسبی در استفاده از آن داشته باشید. نه آنقدر سختگیرانه که کودک، خود را زندانی شما تلقی کند. بلکه بسیار ملایم و با ظرافت و دوستانه .
- برای استفاده از آن ساعت تعیین کنید. ممکن است کودک هنوز مدیریت زمان را نیاموخته باشد. شما به عنوان والدین باید با ملایمت و روشی صمیمی این مدیریت زمان را به او بیاموزید. مثلا در شرایط عادی حداکثر کودک شما 2 ساعت می‌تواند از تلفن همراه استفاده کند. در شرایطی مثل استفاده درسی و تحقیق، می‌تواند این زمان افزایش پیدا کند اما زمان فراغت، فرزند شما بهتر است شروع به فعالیت بدنی کند. حتی اگر ظرف شستن ساده باشد.
- در نظر داشته باشید که “دو صد گفته چون نیم کردار نیست”. لازم و واجب است که خود پیش از اعمال قانون در خانه به آن پایبند باشید. کودکی که والدین خود را مدام بر سر گوشی مشاهده می‌کند از آنها الگوبرداری می‌کند. سعی کنید پدر و مادر با یکدیگر در این راه همراه و همسو باشید. اگر موفق به دریافت همراهی از طرف همسر خود نشدید، مشکلی نیست. کار شما باز هم می‌تواند جواب دهد. به شرطی که با دقت و ظرافت قدم بردارید.
- تفریح و فعالیت مناسبی برای فرزند خود شناسایی کنید تا بتواند جایگزین مناسبی برای تلفن همراه باشد و آسیب‌های آن را نداشته باشد. گاهی ما منع می‌کنیم اما هیچ چیز ارزنده‌ای برای بعد از منع نداریم. مثلا به کودکی که گرسنه است می‌گوییم بیسکوییت نخورد، اما غذایی هم در کار نیست.
- همراه شدن بسیار عمل دوستانه و مناسبی است. فرزند شما خصوصا اگر در سنین کودکی است، علاقه دارد که شما را وارد دنیای خود کند. گاهی با هم در اینترنت شروع به جستجو کنید درباره‌ی موضوعی که مورد علاقه‌ی هردو نفر شما باشد. مثلا هر دو درباره‌ی یک فیلم زیبا جستجو کنید و نقدهای موجود در اینترنت را ببینید. یا درباره‌ی یک شاعر یا نویسنده اطلاعات کسب کنید. با هم شروع به حفظ کردن یک شعر زیبا کنید. یا هر چیز که مورد علاقه‌ی هر دوی شماست. و این روند را به طور مرتب انجام دهید تا تمایل فرزند شما به مسائلی مانند شعر، فیلم و به طور کلی مسائل فرهنگی بیشتر از مطالب مضر شود. دقت کنید که این باید یک کار لذت بخش باشد. پس اجبار و دعوا در این کار معنا ندارد. اگر کودک تمایلی نداشت یک زمان دیگر این کار را امتحان کنید
نویسنده: مشاور و روانشناس سرکار خانم شکیبا مرشدی‌زاد