علت لجبازی کودکان چیست؟ چگونه با کودکان لجباز برخورد کنیم؟ چه راهکارهایی برای درمان لجبازی در کودکان وجود دارد؟
داستان لجبازی از جایی شروع می‌شود که به خودتان می‌آیید و می‌بینید هر چه آموزش می‌دهید خلاف آن عمل می‌شود. حتی درخواست‌های مورد علاقه‌ی خودش را دیگر انجام نمی‌دهد. ممکن است در برابر درخواست‌هایتان رفتارهایی را مشاهده کنید از قبیل گریه کردن، فریاد کشیدن، گاز گرفتن، ناسزا گویی، خودداری از غذا خوردن و … اما چرا این اتفاق می‌افتد؟
اشتراک گذاری
Twitter
Telegram
Whatsapp
Facebook
Linkedin
علت لجبازی کودکان:
- سرشت کودک: نگران نباشید. در بین سنین یک الی سه سالگی معمولا شاهد تلاش کودکان برای رسیدن به حس استقلال هستیم. این لجبازی در کودک ناشی از اینگونه تلاش‌هاست. البته رفتار والدین می‌تواند آن را تشدید کند. یعنی والدینی که تلاش بسیاری می‌کنند برای کنترل رفتار کودک، احتمالا این رفتار را در وی تشدید و یا بعدا در شخصیت وی تثبیت می‌کنند. به زبان ساده‌تر با کنترل و تسلط بر کودک، لجبازی جزو عادات وی می‌شود. توجه داشته باشید که عبور از این مسئله‌ی لجبازی در سنین کودکی به معنای اتمام این مورد نیست. ما مسئله‌ی تلاش برای استقلال را در دوران نوجوانی دوباره تجربه خواهیم کرد. اگر به سلامت از دوره‌ی کودکی گذشته باشیم، شانس ما برای عبور ایمن از لجبازی دوران نوجوانی بیشتر است.
- دخالت بیش از حد در کارهای کودک: گاهی کودک از سن لجبازی عبور کرده و یا هنوز به آن نرسیده اما امر و نهی‌های والدین آنقدر زیاد است که کودک را مجبور به تلاش برای استقلال می‌کند. به خاطر داشته باشید که کودک انسانی مستقل است. اگرچه شما نگران دلبندتان هستید اما گاهی جز خطرهای واقعی نیازی نیست به کودک امر و نهی شود. حتی گاهی اگر کمی دیرتر به قرارتان برسید اما کودک، خود بند کفش‌هایش را ببندد خیلی بهتر است. دخالت در کارهای کودک علاوه بر تشدید لجبازی در کودک ، اضطراب و فشار زیادی را به او تحمیل می‌کند.
- اعمال روش خصمانه و محدود کننده: گاهی والدین از خشمی که در کودک ایجاد می‌کنند اطلاعی ندارند. روش‌های محدود کننده‌ی والدین گاهی پیش از آنکه کودک معنای خشم را فهمیده باشد، منجر به ایجاد حس خشم، نفرت و لجاجت در وی می‌شود. مثلا گاهی کودک معنای دشمنی را نمی‌داند و به طور ناخواسته یا از روی کنجکاوی که رفتار وی چه تاثیری خواهد داشت به دیگری آسیبی می‌رساند. عمل خصمانه نسبت به این رفتار و پرخاش به وی منجر به رفتار خصمانه و لجبازی در او می‌شود. گاهی فقط کافی است برایش توضیح داده شود که کار خوبی نیست و دیگری آسیب می‌بیند. یا بدون آنکه کودک متوجه شود حواس او را پرت کنید و عمل دیگری را برایش جذاب کنید. مثل پرتاب توپ داخل سبد.
- وادارکردن کودک به شتابزدگی در کارها: گاهی لازم است کودک سریع باشد. مثلا هنگام رد شدن از خیابان که نمی‌شود کند عمل کرد اما بنظرتان همیشه این سریع بودن مهم است؟ مثلا لباس پوشیدن کودک همیشه باید در دو دقیقه انجام بگیرد؟ پاسخ واضح است: نه! کودک به دلایل متعددی که یکی عدم رشد کافی است هنوز نمی‌توانند با سرعت بزرگسالان کارها را انجام دهد. مفهوم سرعت برای کودکان با بزرگسالان متفاوت است. کودکان حدودا از 5-6 سالگی تلاش می‌کنند برای اینکه مثل قهرمانان سریع باشند. یا اینکه می‌خواهند با هم رقابت کنند و چه رقابتی بهتر از مسابقه‌ی دو؟ با این وجود باز هم سرعت کودکان پایین‌تر از ماست و اجبار در سرعت بخشیدن به کارهای کودک در واقع در حد توان کودک نیست و زمانی که وی این عدم توانایی و توقع والدین را درک کند ، برای رهایی از این توقع شروع به لجبازی می‌کند.
- خستگی، گرسنگی و بیماری‌های جسمی: تمام مواردی که بالا ذکر شد، مهم هستند و به دلیل اهمیت زودتر گفته شدند. اما شما به عنوان والدین قبل از هرچیز وضع جسمانی کودک خود را رصد کنید. گاهی اوقات کودک بعد از فعالیت‌های روزانه و در حالی که بسیار خسته شده است، شروع به لجبازی می‌کند. یا گاهی اوقات کودک خود متوجه گرسنگی نمی‌شود اما از لجبازی‌های او می‌توان متوجه شد که احتیاج به غذا دارد. یا ممکن است مشکل جسمانی داشته باشد از قبیل تب، دل‌درد، دندان‌درد و … گاهی حتی کودک به علت خستگی روزانه شروع به لجبازی می‌کند و تلاش والدین برای خواباندن او بی‌نتیجه می‌ماند. توجه کنید که اصرار زیاد برای این مسئله تنها کودک را لجبازتر می‌کند.
- روزمرگی: کودکان بیش از ما احتیاج به تنوع دارند. ممکن است در روز چندین بار این جمله را بشنوید: “مامان حوصله‌ام سر رفته!” موقع شنیدن این جمله توجه کنید که کودک در طول روز چه کارهایی انجام می‌دهد. گاهی حتی بازی کردن جزو کارهای روزمره محسوب می‌شود و کودک شما از این مسئله لذت نمی‌برد. کم‌کم این روزمرگی و یکنواختی برنامه‌ی زندگی او را به سمت لجبازی سوق می‌دهد.
چه راهکارهایی برای حل این مشکل وجود دارد؟
لجبازی در طول دوران زندگی کودک احتمال بروز دارد و اعمال والدین و اطرافیان باید در جهت تعدیل این رفتار باشد. چند نکته برای مقابله با لجبازی در کودکان وجود دارد که حائز اهمیت است:
- اجازه دهید که کودک استقلال عمل داشته باشد. فرزند شما برای ادامه‌ی زندگی لازم است که مستقل بودن را بیاموزد و باید بتواند به‌تنهایی خود را اداره کند. کودک باید آزاد باشد و به موقع او را راهنمایی کرد. مثلا کودکی که قصد بستن بند کفش خود را دارد. ابتدا باید او را آزاد گذاشت تا این کار را به تنهایی انجام دهد. سپس با ملایمت و مهربانی طرز صحیح بستن بند کفش را به او آموزش داد. این مسئله حدودا 3 سالگی اتفاق می‌افتد.
- دخالت بیش از حد ممنوع! سن کودک شما بازی و تحرک را می‌طلبد. در زمان بازی او را آزاد بگذارید و اجازه دهید نوع فعالیتش را انتخاب نماید. تمایلات خود را به او تحمیل نکنید. این به معنای آزاد گذاشتن در فعالیت‌های خطرناک نیست. بلکه به معنای آزاد گذاشتن در فعالیت‌های روزمره‌ست.
- به او فرصت کافی برای انجام کارها را بدهید. در کارهایی مثل لباس پوشیدن مهلت و فرصت کافی در اختیارش بگذارید تا کودک شما متوجه شود که برای انجام کارها لازم است صبر و حوصله به خرج دهد و بر دقت خود بیفزاید.
- صبر داشته باشید. بدون اینکه به او اصرار کنید، اجازه دهید خود کودک غذایش را بخورد و زمانی که تمام شد هر وقت مایل است از سر سفره بلند شود. این پیش از سه سالگی مورد پذیرش اطرافیان هم هست.
- در زمان درستی در مورد لجبازی کردن کودک با او صحبت کنید. اگر کودک وارد سن لجبازی شده و قبلا مخالفت‌های خود را بروز داده است، موقع خوابیدن، برگشت به خانه یا بیرون رفتن سوالی از وی نپرسید چون پاسخ نه می‌شنوید. در این زمان‌ها مطالب جالب و شیرین بگویید و او را هدایت کنید.
- توجه داشته باشید که شما بزرگسالید و او یک کودک. از تنبیه، پرخاشگری، سرزنش و لجبازی با کودک خودداری کنید.
- مراقب باشید که کودک به خود آسیب نرساند. مثلا سرش را به دیوار نکوبد یا خود را نزند. اگر به این وضع رسید با کمی بی‌توجهی برخورد کنید. رفتارهایش نباید منجر به کوتاه آمدن شما شود که این باعث تشدید رفتارهای آسیب‌زای او می‌شود. اجازه دهید وقتی که کج‌خلقی کودک آرام گرفت در موقع مناسب به طور منطقی و با ملایمت با او صحبت کنید. مهم است که کودک متوجه شود مادر این رفتار را دوست ندارید و پدر هم تاکید دارد که این کارها صورت نگیرد. سپس درباره آسیب‌های احتمالی رفتارش صحبت کنید.
- خود را پدر و مادر بد و ناموفقی ندانید، خصوصا مقابل کودک خود. گاهی وقوع این اتفاقات اجتناب ناپذیر است. سعی کنید با محبت و ملایمت مسائل زندگی را حل کنید.
- ما ایرانی‌ها معتقدیم که این نیز بگذرد. نگران نباشید که این دوران گذراست و آینده‌ی درخشانتری در مقابل شماست.
نویسنده: مشاور و روانشناس سرکار خانم مرشدی‌زاد