شاید اصلی‌ترین پرسش والدین در دوران شیوع ویروس کرونا و با توجه به بازگشایی مدارس ، این باشد که آیا کودکم را امسال به مدرسه بفرستم و یا بگذارم برای سال بعد؟ آیا مدرسه نرفتن فرزندم به آینده او آسیبی نمی‌زند؟ آیا کودکم می‌تواند از خودش مراقبت کند؟ آیا می‌تواند در مقابل درخواست دیگر همکلاسی‌هایش “نه” بگوید؟
برای دریافت پاسخ این پرسش‌ها در ادامه با ما همراه باشید.
مدرسه رفتن، خصوصا سال اول تحصیلی، اغلب دوره‌ای سخت بوده؛ هم برای کودکان و هم برای مادران.
آنچه در این دوران اضافه شده است، داستانی عجیب به نام ویروس کرونا است که ترس و اضطراب‌های تازه‌ای با خودش آورده است.
بیایید کمی با هم ماجرای مدرسه رفتن را بررسی کنیم:
1. کلاس اول و اضطراب جدایی
اغلب کودکان از رسیدن به سن مدرسه خوشحال می‌شوند. گاهی بی‌صبرانه در انتظار روزی هستند که وارد مدرسه شوند و بتوانند مانند بزرگترها بخوانند و بنویسند. اگرچه کلاس اول، ممکن است با اضطراب همراه باشد.
کودک با محیطی رسمی رو به رو می‌شود و احتمالا فکر می‌کند در این محیط رسمی و جدی والدینم باید همراهم باشند و از من مراقبت کنند. البته معمولا کودکانی که به مهدکودک رفته‌اند این اضطراب را کمتر تجربه می‌کنند اما ممکن است حتی برای برخی از کودکانی که در گذشته به مهدکودک رفته‌اند نیز محیط مدرسه اضطراب‌آور باشد. گاهی این اضطراب آنقدر شدید است که مادر مجبور به حضور فیزیکی در مدرسه می‌شود.
با این معضل چه کار باید کرد؟
الف) پیشنهاد اول اینکه پیش از بازگشایی مدارس با فرزند خود در مدرسه قدم بزنید و او را با محیط مدرسه، حیاط، آبخوری، کلاس‌ها و راهروها آشنا کنید.
ب) روز اول مدرسه حتما شما و کودکتان با هم به مدرسه بروید و کودک را با خیال مستقل شدن به تنهایی وارد مدرسه نکنید. این اتفاق فشار زیادی به کودک وارد می‌کند. در روزهای آینده مستقل شدن را آموزش می‌بیند.
ج) از مقایسه کردن کودک خود با دیگری خودداری کنید. هر کودک هم شخصیتی مستقل و هم برنامه‌ی متفاوتی در زندگی دارد. مقایسه اضطراب کودک شما را افزایش می‌دهد و منجر به بی‌علاقه شدن وی نسبت به مدرسه می‌شود.
د) روابط پدر و مادر بر روحیه‌ی فرزندان تاثیر دارد. والدین عزیز سعی کنید در کمال صمیمیت کودک خود را راهی مدرسه کنید.
2. امسال کودکم را به مدرسه بفرستم یا سال بعد؟
شاید اصلی‌ترین پرسش والدین در دوران شیوع ویروس کرونا و با توجه به بازگشایی مدارس ، این باشد که آیا کودک خود را امسال به مدرسه بفرستند و یا بگذارند برای سال بعد؟
تصمیم‌گیری در این مورد یک مسئله‌ی خانوادگی است که اعضا با همفکری یکدیگر و با ارزش‌ها و برنامه‌هایی که در زندگی دارند می‌توانند به نتیجه برسند. از طرفی احتمال ابتلا به ویروس کرونا و از طرفی دیگر فکر اینکه نکند فرزندشان از تحصیل دور بماند برای خانواده‌ها اضطراب‌آور است.
ممکن است در حال حاضر شما تصمیم بر رفتن یا نرفتن فرزندتان به مدرسه را گرفته باشید اما دودلی و شک در این مورد وجود داشته باشد.
برای تصمیم‌گیری مطمئن‌تر به چند پرسش پاسخ دهید:
الف) آیا یک سال دور شدن از تحصیل بر زندگی کودک من تاثیر مهمی می‌گذارد؟
پاسخگویی به این سوال مستلزم شناخت کافی از ارزش‌های خانوادگی شما در زندگی‌ست.
گاهی والدین معتقدند یک سال دیرتر فارغ‌التحصیل شدن کودک من را از قدم‌های بعدی زندگی عقب می‌اندازد. مثلا ممکن است همسن و سالان وی یک سال جلوتر باشند و کودک من در کلاس درس خود مورد فشار قرار بگیرد و این مسئله عزت نفس وی را خدشه‌دار کند. یا گاهی والدین معتقدند که یک سال دیرتر به مدرسه رفتن تاثیر قابل ملاحظه‌ای ندارد و به خاطر مسائل دیگر مثل جدی نگرفتن بیماری کرونا از جانب کودک و یا عدم اطمینان به محیط مدرسه، ترجیح می‌دهند فرزند خود را در مدرسه ثبت نام نکنند. این مسئله به خصوص در کلاس اول به دلیل حضوری بودن کلاس‌ها بسیار مشاهده می‌شود
ب) آیا اگر کودک من به مدرسه برود، توانایی مراقبت از خود را دارد؟
برای پاسخ دادن به این سوال لازم است ابتدا آموزش‌های بهداشتی به کودک داده شود و بعد میزان پایبندی به این آموزش‌ها را در وی محک زد. آموزش‌هایی از قبیل ماسک زدن، ضدعفونی کردن یا شستن مداوم دست‌ها، عدم لمس چشم‌ها و دهان، رعایت فاصله خود با دیگران و …
پس از این آموزش‌ها در محیط‌های اجتماعی مثل خیابان چندبار تمرین کنید و در نهایت پس از تمرین این پایبندی را محک بزنید.
یعنی در یک محیط اجتماعی به مشاهده رفتار فرزند خود بپردازید و ببینید آیا کودک شما به این آموزش‌ها پایبند هست یا هنوز نیازمند به تذکرات مداوم است؟
دقت کنید که خود ما نیز گاهی میله، میز و یا باقی وسایل عمومی را لمس میکنیم. دقت کنید که کودک شما آیا مراقب هست که پس از لمس، به چشم و دهان خود دست نزند و پس از مدتی دست خود را ضدعفونی کند یا خیر. یا محک بزنید که چند ساعت کودک شما می‌تواند ماسک را روی صورت خود تحمل کند.
ج) آیا کودک من توانایی نه گفتن دارد؟
از جمله مواردی که در گذشته والدین پیش از بازگشایی مدارس به کودکان خود آموزش می‌دادند، قرض دادن وسایل به همکلاسی‌ها بود تا اگر کسی احتیاج به چیزی داشت، مثل پاک‌کن، آن را به طور شریکی با وی استفاده کند. یا غذای خود را با کسی که گرسنه است نصف کند.
متاسفانه به خاطر کرونا این آموزش را باید با یک توضیح همراه کرد:
تنها چیزی را قرض می‌دهیم که بتوانیم ضدعفونی کنیم؛ مثل پاک‌کن. اما در صورت درخواست دوستمان برای خوردن خوراکی ما، باید یک پاسخ دهیم: نه! اگر من مریض باشم تو بیمار می‌شوی و اگر تو مریض باشی، من بیمار می‌شوم.
در صورتی که کودک شما توانایی نه گفتن ندارد توصیه می‌شود چه بخاطر کرونا و چه به خاطر آینده‌ی وی این مهارت را به او بیاموزید. مثلا اگر کاری را نخواست انجام بدهد و پاسخ منفی به شما داد رفتار قابل قبولی با وی داشته باشید و از نه گفتن وی ناراحت نشوید.
البته دقت کنید که نه گفتن می‌تواند دو علت داشته باشد:
1. عدم تمایل واقعی وی
2. لجبازی
جهت آگاهی از روش‌های برخورد و درمان لجبازی در کودکان اینجا کلیک کنید.
در صورتی که فرزند شما از چیزی پرهیز کرد و انجام ندادن آن کار چندان مهم نبود او را ملزم به انجام آن کار ناخوشایند نکنید. مثلا خیلی از کودکان از غذاهایی گریزان هستند. در صورتی که فرزند شما از طعم غذایی بدش می‌آمد به فکر غذای دیگری برای او باشید. بازگشایی مدارس
نکته: البته این درباره‌ی مواردی مثل آمپول یا دارو که ضروری هستند صدق نمی‌کند.
اگر فرزندم در منزل درس بخواند، دچار افت تحصیلی نمی‌شود؟
پرسش دیگری که در خانواده‌ها مطرح است به درس و یادگیری باز می‌گردد.
این بخش برای کودکانی است که کلاس اول را گذرانده‌اند و مدرسه به والدین اجازه‌ی تحصیل مجازی را داده‌است.
واقعیت این است که حالا و با بازگشایی مدارس و مجازی شدن تحصیل و با توجه به آموزش دروس در برنامه شاد، کمتر دانش‌آموزی تمام وقتش را صرف گوش دادن به درس‌های آموزگارش می‌کند. خیلی از اوقات صدای معلم پخش می‌شود اما دانش‌آموز در حال گشت و گذار در فضای مجازی است.
مهم‌ترین مسئله این است که شما به عنوان والدین نقش نظارتی را در خانه ایفا کنید. نه آنقدر شدید که کودک شما فضای شخصی برای خود احساس نکند و روابط شما با یکدیگر آسیب ببیند. بلکه به صورت پرسش‌های این چنینی:
امروز چه چیزی یاد گرفتید؟ تو معلم من شو و برای من درس امروزت را توضیح بده. (توجه داشته باشید که رفتار دوستانه‌است و فقط والدین سعی در کمک به فرزند خود دارند و نه مچ‌گیری. اگر مادری در رفتار خود حس عدم اطمینان را به فرزندش منتقل کند، احتمال رفتار پنهان‌کارانه را در فرزندش بالا می‌برد. پس، کاملا دوستانه و حتی به شکل بازی)
بعد از توضیحات فرزندتان از او درباره‌ی تکلیف بپرسید: درباره‌ی این درس تکلیف هم به شما دادند؟ بعد می‌شود برایش خاطره تعریف کرد: ما بعد از هر درس مشق‌های زیادی می‌نوشتیم. شما مشق‌هایتان چندتاست.
اینکه آیا تکالیف به طور کامل انجام شد یا خیر بر عهده‌ی دانش‌آموز است. اما نظارت مستقیم شما می‌تواند به برنامه‌ریزی او برای انجام تکالیف کمک کند.
نکته آخر:
این موارد توضیحاتی کلی‌ست. هر کودک، رفتاری متفاوت با دیگری دارد. ممکن است هر چه تلاش کنید، فرزند شما نتیجه‌ی دلخواه را نداشته باشد. برای کمک به هر کودک، ممکن است احتیاج به بررسی فردی او و برنامه‌ریزی دیگری باشد. اما اینها مواردی اولیه و بی‌خطر‌ست که می‌تواند قدم بعدی را به والدین نشان دهد.
نویسنده: مشاور و روانشناس سرکار خانم شکیبا مرشدی‌زاد